Τετάρτη 22 Ιουλίου 2009

Πότε τέλειωσε ιστορικά ο Ελληνισμός


Γράφει ο Χρήστος Γιανναράς

Πότε τελειώνει ιστορικά ένας λαός που σημάδεψε με την παρουσία του την πορεία της ανθρωπότητας; Προφανώς, όταν πάψει να παράγει ή να συντηρεί καινοτόμο ιδιαιτερότητα. Οταν χάσει ακόμα και την επίγνωση της κάποτε προσφοράς του, όταν εκπέσει σε ρητορικές μόνο καυχήσεις για κατορθώματα που δεν μπορεί πια να κατανοήσει τη σημασία τους.

Αν είναι αυτό το κριτήριο του ιστορικού τέλους, πότε τέλειωσε ιστορικά ο Ελληνισμός;

Στο σχολείο μαθαίναμε τη δόλια απάντηση της δυτικής ιστοριογραφίας που είχε υιοθετήσει και ο Κοραής: Ο Ελληνισμός τέλειωσε το 529, όταν ο Ιουστινιανός έκλεισε και τυπικά τα τελευταία απομεινάρια φιλοσοφικών σχολών της Αθήνας.

Από τα τέλη του 19ου αιώνα, η απροκατάληπτη έρευνα άρχισε να κατεδαφίζει τη μεθοδική κατασυκοφάντηση του ψευδωνύμως, για χλεύη, λεγόμενου «Βυζαντίου»: να καταδείχνει τα ιλιγγιώδη επιτεύγματα πολιτισμού, με ακραιφνή ελληνική ιδιαιτερότητα, που το χαρακτηρίζουν και σημαδεύουν την ανθρώπινη Ιστορία. Τότε μεταθέσαμε το τέλος του Ελληνισμού στην άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους, το 1453.

Η λεγόμενη «Γενιά του ’30» μας έδειξε ότι ακόμα και κάτω από τον ζυγό των Τούρκων οι Ελληνες, φτωχοί, αγράμματοι, σκλάβοι, συνέχισαν να ......παράγουν ιδιαιτερότητα πολιτισμού, Τέχνη και θεσμούς με τους ίδιους άξονες αναφοράς και τις ίδιες ιεραρχήσεις προτεραιοτήτων που χαρακτήριζαν ανέκαθεν την ελληνικότητα. Και τότε μεταθέσαμε το ιστορικό τέλος του Ελληνισμού στο 1833, όταν Βαυαροί και Κοραϊκοί συγκρότησαν το νεωτερικό ελλαδικό κρατίδιο, προγραμματικά αποκομμένο από την οργανική ιστορική του συνέχεια, με πολιτιστικές επιδόσεις μόνο στη μίμηση των δυτικών προτύπων και την ελληνική ταυτότητα μεταποιημένη σε φολκ λορ και ιδεολόγημα.

Αποδίδεται στον ηπειρώτη πατριάρχη Αθηναγόρα η εκτίμηση ότι ο Ελληνισμός τέλειωσε με τη Μικρασιατική Καταστροφή, το 1922: Μπορεί το ελλαδικό κρατίδιο των Αθηνών να ήταν καταγωγικά αφελληνισμένο, να κατανοούσε τον Ελληνισμό με τους όρους του νεωτερικού εθνικισμού, δηλαδή να τον καταδίκαζε να είναι βαλκανική επαρχία. Ομως, υπήρχε παράλληλα η πληθυσμική πραγματικότητα εκατομμυρίων Ελλήνων της Μικρασίας, του Πόντου, της Ανατολικής Θράκης, της Ανατολικής Ρωμηλίας, Ελληνισμός με συνείδηση κοσμοπολίτικης αρχοντιάς και ταυτότητα πολιτισμού, όχι κρατικής εθνότητας.

Με ποια κριτήρια πιστοποιούμε τη συνέχεια ή την ασυνέχεια (το ιστορικό τέλος) της ελληνικής ιδιαιτερότητας; Οχι βέβαια με τη συντήρηση και παγίωση των ίδιων πάντα σχημάτων του βίου και της έκφρασης. Η συνέχεια της ταυτότητας (δημιουργικής ετερότητας) ενός λαού γίνεται φανερή στη διατήρηση των ίδιων προτεραιοτήτων, της ίδιας ιεράρχησης αναγκών, της ίδιας αξιολόγησης ποιοτήτων.

Το πέρασμα από την «κοινωνία της χρείας» στην «πολιτική κοινωνία» (από την ατομοκεντρική χρησιμοθηρία στο κοινό «άθλημα αληθείας») είναι σταθερό γνώρισμα ελληνικότητας. Τόπος και τρόπος του αθλήματος στην Αρχαία Ελλάδα ήταν η αυτόνομη πόλις - κράτος, πραγμάτωση και φανέρωση του τρόπου η «εκκλησία του δήμου». Τόπος και τρόπος του αθλήματος στον εκχριστιανισμένο Ελληνισμό (Βυζάντιο και Τουρκοκρατία) ήταν η αυτοδιαχειριζόμενη κοινότητα - ενορία και φανέρωση του τρόπου η «εκκλησία των πιστών».

Ο στόχος στον οποίο απέβλεπε η πόλις (ο τρόπος του όντως αληθούς) αποτυπώνεται στη λογική αρμονία των αρχιτεκτονικών μελών του Παρθενώνα, στην αφαιρετική υποδήλωση του καθολικού λόγου της ουσίας (όχι του εφήμερου ατόμου) που σαρκώνει το άγαλμα, στην τραγωδική δραματουργία της θεατρικής εκφραστικής. Αντίστοιχα, ο στόχος της ευχαριστιακής κοινότητας αποτυπώνεται στο αρχιτεκτονικό (στατικής) ρίσκο της διαδοχής θόλων, ημιθολίων, σφαιρικών τριγώνων που λογοποιεί την ύλη, παραπέμπει στην «κένωση» - σάρκωση του Λόγου ως τρόπο τής όντως υπάρξεως. Aποτυπώνεται στη «διάβαση επί το πρωτότυπον» που κατορθώνει (με την ίδια αφαιρετική επιδίωξη του αγάλματος) η βυζαντινή Εικόνα ή στην «αποκαλυπτική» δραματουργία (με πιστότητα στο αρχαίο σκηνικό υπόδειγμα) της εκκλησιαστικής Ευχαριστίας.

Σήμερα δεν καταλαβαίνουμε τίποτα από τις προτεραιότητες αναγκών και στόχων που εξασφάλιζαν τη συνέχεια του τρόπου της ελληνικότητας, δεν μπορέσαμε να διασώσουμε στο ελλαδικό κρατίδιο αυτόν τον τρόπο ούτε ως μνήμη, θησαύρισμα παιδείας. Μας είναι αδύνατο να κατανοήσουμε (δεν έχουμε προσλαμβάνουσες παραστάσεις), πώς μπορεί μια συλλογικότητα να οργανώθηκε κάποτε με προτεραιότητα ανάγκης την υπαρκτική γνησιότητα και όχι τη χρησιμότητα. Ερμηνεύουμε την Αρχαία Ελλάδα, το Βυζάντιο, την Τουρκοκρατία με τα κριτήρια και τα δόγματα του Ιστορικού Υλισμού ή με τις προ-πολιτικές ατομοκεντρικές αξιώσεις του Διαφωτισμού – μιλάμε για την αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία σαν το προανάκρουσμα «αυτοθεσμιζόμενης» κολλεκτίβας ή «κομμούνας».

Ο Ελληνισμός τέλειωσε ιστορικά με αργό και βασανιστικό (ταπεινωτικό) ψυχορράγημα που ξεκίνησε το 1833 και συνεχίζεται, άγνωστο για πόσο ακόμη. Παλεύουμε να πιθηκίσουμε με συνέπεια τα «φώτα» της Εσπερίας, την παραχάραξη του αθλήματος της σχέσης σε μονοτροπία της χρήσης. Και ούτε αυτό δεν καταφέρνουμε, ο μεταπρατισμός μάς καθηλώνει σε τριτοκοσμικά επίπεδα υπανάπτυξης, διαφθοράς, οργανωτικής διάλυσης, απαιδευσίας, βαναυσότητας στην καθημερινή συμπεριφορά.

Αν συνεχίζουμε κωμικά να καυχώμαστε για την Αρχαία Ελλάδα, είναι επειδή μάς μάθανε ότι στο δικό της κληροδότημα βασίστηκε, και αυτό αξιοποίησε ο καταναλωτικός πολιτισμός της Δύσης, που εμείς αποκλειστικά θαυμάζουμε και είναι το ίνδαλμά μας. Ωσάν να ήταν ποτέ δυνατό η ταύτιση του «αληθεύειν» με το «κοινωνείν» να γεννήσει τον ατομοκεντρισμό του cogito ή της αισθησιοκρατίας, η μεταφυσική στόχευση της αρχαιοελληνικής δημοκρατίας να παραγάγει το όνειδος της σημερινής εμπορευματοποιημένης κομματοκρατίας.

Το ιστορικό ψυχορράγημα του Ελληνισμού είναι βασανιστικό και ταπεινωτικό, γιατί συνεχίζουμε να υπάρχουμε χωρίς πια να είμαστε Ελληνες και χωρίς να μπορούμε να γίνουμε «Ευρωπαίοι». Και απομνημείωση αρχιτεκτονική του χαμένου προσώπου μας είναι η βλάσφημη αισχρουργία του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης: Αυτάρεσκη αναίδεια μιας αφελληνισμένης κοινωνίας, που χρυσοπληρώνει Αμερικανοελβετό για να φιλοτεχνήσει «μοδέρνο» νεοπλουτίστικο πορτραίτο της αμάθειας και ασχετοσύνης της.

Σε κάθε παραμικρή πτυχή του το σημερινό ελληνώνυμο κρατίδιο είναι μια ύβρις της ελληνικότητας.
Χρήστος Γιανναράς

8 σχόλια:

jesusneverexisted.com είπε...

Κύριε Καθηγητά
Τον Ελληνισμό τον τελείωσε η Χριστιανική Εβραική Θρησκεία .
Η Θρησκεία που ίδρυσε ο Παύλος .Γιατί όλοι οι ιστορικοί παραδέχονται ότι ο Ιησούς ουδέποτε υπήρξε.
Είστε όμως υπεύθυνοι και όλοι οι δάσκαλοί μας που συνειδητά μας διδάσκατε ΨΕΜΜΑΤΑ .
θυμάμαι ότι μας παρουσιάζατε σαν ΄΄τέρας΄΄ τον Ιουλιανό ενώ ονόμασατε ''Άγιο΄΄ τον Κωνσταντίνο τον μεγαλύτερο συλητή και καταστροφέα των αρχαίων Ελληνικών ναών .Το αυτοκράτορα που ποτέ του δεν ήταν Χριστιανός .
Την Χριστιανική Εβραική θρησκεία επέβαλαν οι Ρωμαίοι Αυτοκράτορες με το δόρυ και το ξίφος τους σφάζοντας εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες που αρνήθηκαν να πιστέψουν στον ''Θεάνθρωπο''.
Τότε ΤΕΛΕΙΩΣΕ ο Ελληνισμός .
Τι τρίχες γράφεις περί Βυζαντίου .
ΟΛΟΙ οι αυτοκράτορες της Ανατολικής Ρωμαικής αυτοκρατορίες αποκαλούντο Ρωμαίοι αυτοκράτορες .
Πράγματι πολλοί επιφανείς διαφωτιστές διατήρησαν κάποια κομμάτια του αρχαίου πολιτισμού μας αλλά είχαν την λυσώδη αντίδραση των Οθωμανικών-τσουτσεκιών-γλειφτών των Δεσποτάδων της Εκκλησίας οι οποίοι όταν οι Οθωμανοί βίαζαν και έσφαζαν στην Ελλάδα οι Δεσποτάδες και οι Ηγούμενοι αποκτούσαν τεράστιες εκτάσεις με Οθωμανικά φιρμάνια .
Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΝΕΘΑΨΕ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ .
ΜΗΝ ΝΤΡΕΠΕΣΑΙ ΤΑ ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΧΤΕΙΣ .
Αν υπήρξαν και μερικές ασήμαντες εξαιρέσεις ,φωτισμένων κληρικών , αυτό δεν αναιρεί τον γενικό κανόνα του Δεσπότη γλείφτη των Οθωμανών.

Αγιογραφίες είπε...

Η ΙΣΤΟΡΙΑ είναι γνωστή και- λόγω 14ης Ιουλίου- επίκαιρη. Ακούγοντας τη βοή του όχλου, η Μαρία Αντουανέτα αναρωτήθηκε: «Τι έπαθαν αυτοί και φωνάζουν;». «Δεν έχουν ψωμί», της απάντησαν οι αυλικοί. «Και τότε γιατί δεν τρώνε παντεσπάνι;», απόρησε η βασίλισσα. Κάπως έτσι πλήρωσε τη Γαλλική Επανάσταση με τον λαιμό της στην γκιλοτίνα.
ΟΧΙ ΠΩΣ βάζει κανείς ποτέ μυαλό. Δεν είναι λίγοι οι έχοντες εξουσία που υιοθετούν τη λογική «δώστε τους παντεσπάνι». Το τελευταίο κρούσμα είναι τα σχέδια της κυβέρνησης Καραμανλή για την Παιδεία.
ΣΧΟΛΕΙΑ ΚΑΙ Πανεπιστήμια είναι σε κρίση. Όχι μόνο γιατί λείπουν οι δάσκαλοι, στάζουν οι αίθουσες, δεν υπάρχουν υπολογιστές ή δεν επαρκούν τα κονδύλια. Αλλά γιατί η εκπαίδευση βρίσκεται στον πυρήνα του μεγαλύτερου προβλήματος της Ελλάδας- ότι δηλαδή δεν είμαστε ανταγωνιστικοί. Δυστυχώς, η Παιδεία μας δεν προετοιμάζει ένα έμψυχο δυναμικό που να μπορεί να σταθεί στις διεθνείς οικονομικές απαιτήσεις.
ΕΝΩ ΣΥΜΒΑΙΝΟΥΝ όλα αυτά ο υπουργός Παιδείας Άρης Σπηλιωτόπουλος και ο Πρωθυπουργός συμφώνησαν χθες σε μια σειρά από ελαφρύνσεις. Λιγότερα μαθήματα, λιγότερη ύλη, λιγότερες εξετάσεις και ελεύθερη εισαγωγή σε Σχολές που δεν έχουν ζήτηση. Λες και αυτό που έλειπε ήταν η χαλάρωση.
ΦΥΣΙΚΑ ΟΛΑ αυτά δεν είναι χωρίς εξήγηση. Και όπως συμβαίνει συνήθως από το 2004 και μετά, στη διακυβέρνηση της χώρας περισσεύει ο κυνισμός. Η Ν.Δ. έχει πιάσει το νοικοκυριό στη δαγκάνα της Εφορίας με τον ένα ή τον άλλο τρόπο: ΕΤΑΚ, εισφορές, τεκμήρια, ημιυπαίθριοι. Προσπαθεί να κάνει παροχές ανοίγοντας- όπου και όσο μπορεί- τις θύρες της εκπαίδευσης. Είναι μαράζι για κάθε οικογένεια το πώς πάει το παιδί της στο σχολείο; Ε, ο πήχυς θα χαμηλώσει και όλα θα γίνουν πιο εύκολα.
Ο ΙΔΙΟΣ ο Άρης είναι συνειδητοποιημένος συνεργός στην υπόθεση αυτή. Και τον χαρακτήρα του Καραμανλή ξέρει, και τον τρόπο που η Ν.Δ. ασκεί εξουσία γνωρίζει. Είναι επίσης αρκετά έμπειρος στην πολιτική για να βλέπει ότι τα πράγματα δεν πάνε και πολύ μακριά. Διαχείριση χρόνου γίνεται. Άρα προσεγγίζει εκπαιδευτικούς, μαθητές, καθηγητές, φοιτητές και αντιπολίτευση με το ίδιο πνεύμα. Τους ακούει όλους, λέει σε όλους «ναι» και υπόσχεται παντεσπάνι. Μόνο που αυτός δεν το κάνει από άγνοια, αλλά για να γλιτώσει τον δικό του λαιμό.

Ανώνυμος είπε...

@ 12.55.
Φιλε αναμασας την σιωνιστικη προπαγανδα.
Οταν μαθεις ποτε οτι οι Ελληνες Πατερες ηταν νεοπλατωνικοι,οταν σκεφτεις τον Αποστολο Ανδρεα που λιγο πριν τον σταυρωσουνε στην Πατρα του ζητησαν να αποκηρυξει τον Ιησου Χριστο και ετσι θα αφηνοταν ελευθερος αυτος απαντησε #Πιστευετε οτι οι απειλες σας πιανουν τοπο οταν τα ματια μου αντικρυσαν τον Κυριο ημων Ιησου Χριστο και τα αυτια μου ακουσαν το κηρυγμα του?#
Ανοιξε φιλε τα ματια και διαβασε για τον Ωριγενη και τα σχολια του στο κατα Λουκα ευαγγελιο,και μαθε οτι Ελληνικη Πατρολογια και Πλατωνισμος ειναι πολυ κοντα.
Τα υπολοιπα που λες απλα αναρωτησου γιατι οι Εβραιοι σταυρωσαν τον Ιησου Χριστο προφανως για κατι που ελεγε και ηταν εναντια στην τοτε ζωη τους.Φαρισαιοι υποκριτες.

Jesusneverexisted.com είπε...

6:32
Εσύ αναμασάς προπαγάνδες παλαιάς κοπής περί ''Σιωνιστικής Προπαγάνδας'' .Με αυτό το σανό έθρεφαν οι αριστοκράτες της Ευρώπης το προλεταριάτο , ότι δηλαδή για όλα τα κακά της μοίρας τους έφταιγαν οι Εβαραίοι και εν τω μεταξύ αυτοί τους ρούφαγαν το αίμα . Έχει αποκαλυφθεί ότι τα περίφημα κείμενα των Σοφών της Σιών ήταν κατασκευή της Μυστικής Αστυνομίας του Τσάρου .
Οι Εβραίοι σταύρωσαν πολλούς αλλά όχι τον Ιησού γιατί απλούστατα τον Ιησού '' κατασκεύασε '' ο Σαούλ η Παύλος .
Σέβομαι τις απόψεις σου και έχεις δικαίωμα να πιστεύεις σε όποιον Θεό θέλεις ,όπως και εγώ πιστεύω σε έναν Θεό αλλά δεν δέχομαι κανέναν για ...υιό του !!

Μας δίδαξαν στα σχολεία τις διώξεις εναντίον των Χριστιανών αλλά δεν μας είπαν ούτε λέξεη για τις διώξεις που επέβαλαν οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες Θεοδόσιος κλπ κλπ εναντίον των Ελλήνων που αρνήθηκαν να πιστέψουν στον ''Θεάνθρωπο''.
Το πρώτο στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Ιστορία της ανθρωπότητας έγινε στην Σκυθόπολη . (σε περιοχή τησ σημερινής Συρίας). Διάβασε να μάθεις ποιούς είχαν κλείσει εκεί οι Ρωμαίοι ...

Rover είπε...

Ποιος είναι ο ορισμός της λέξης Ελληνισμός;
Πρόκειται για σύστημα αξιών;
(Οι λέξεις σε -ισμός αυτό σημαίνουν)
Ή μήπως πρόκειται για σύνολο ανθρώπων;
(Συχνά λέμε ο απόδημος Ελληνισμός)
Υπάρχει κάτι αντίστοιχο στους άλλους λαούς;
Π.χ. λέμε "Γερμανισμός";
Και πως θα αντιδρούσαμε εμείς ακούγοντας π.χ. τη λέξη "Τουρκισμός";
Τελικά έχει κάποιο νόημα αυτή λέξη ή υπάρχει απλά για να δημιουργεί απορία, σύγχιση και ατέλειωτες αδιέξοδες συζητήσεις;
Μπορεί κάποιος να μου απαντήσει σ' αυτές τις απορίες;

Ανώνυμος είπε...

##%$%@&$΅*@*΅(#(!!!!!

αυτά!

Οταν αλλάξουν πλευρό κάτι σαν τον 6:32 τοτε ίσως κάτι να γίνει...
μέχρι τότε, ας αναπολούμε και ας ελπίζουμε γαιτί αναρτήσεις σαν των περισσότερων φλίλων εδώ, μας δίνουν ελπίδα...!

Ανώνυμος είπε...

Διαμαρτυρία

Αίσχος! Μύρισε τσίκνα...
στην ιερήν πλατείαν Κολωνακίου, που τον Κάιρο τοθ Οθωνα μαζευόντουσαν η πουστάρες της Αθηνάς, και η παππούδες μας παγαίνανε στο κολονάκι να πιάσουν τον κολο του Άκη, και από το πόλη το πιάσιμο στον κολο του Άκη το έβγαλαν κολονάκι.

Πάνω που μαζεύτηκαν για να φιλοσοφήσουν οι λαμπροί διανοούμενοι του "αθηναϊκού κράτους" που λέει και ο Ψωμιάδης κάποιοι έστησαν σούβλες με μοτέρ για να ψήσουν αρνί και κοκορέτσι (παρ' ότι το απαγόρεψε η Ε.Ε. ). Εννοείται ότι μύρισε τσίκνα σε όλες τις εκλεκτές κολωνακιώτικες πουστο μύτες...

Ο Γκανγκαρος

Ανώνυμος είπε...

Αν θέλεις να ελέγξεις ένα λαό, αλλοίωσε την ιστορική του συνείδηση και μπόλιασε τη ψυχή του με μίζερες θρησκευτικές δοξασίες. Και με ποιον φορέα μπορείς να το επιτύχεις; Mα με την παιδεία φυσικά.

Απεχθάνομαι την προγονολατρία γιατί σήμερα έχει «σκοτεινή» αφετηρία και «ύπουλη» κατάληξη. Παρά τα σημεία των καιρών, παραμένω ακόμη προσκολλημένος στο ρομαντικό δόγμα «Σκέψου ολικά, δράσε τοπικά».
Μα είναι αδύνατο ορισμένες φορές να μη βροντοφωνάξω. Ναι, νιώθω υπερήφανος που είμαι Έλληνας. Και τόσο δυστυχής συνάμα, γιατί ζω όπως είπε κάποτε ο Γιάννης Ξενάκης, σε μια κοινωνία που της λείπει η περιπέτεια της σκέψης. Μπορούμε βέβαια να βρούμε ταριχευμένες ιδέες, τυλιγμένες σε σελοφάν να πλασάρονται σαν τυποποιημένα προϊόντα από κάθε μορφή «ειδικούς» στα «παράθυρα» της καθημερινής μας μιζέριας. Θρησκευτικός φονταμενταλισμός, «ειδωλολάτρες» χριστιανοί, φανατικοί υπερπατριώτες, κοινωνικός ρατσισμός, ξενοφοβία, διαφθορά είναι μερικά μόνο σημάδια της ζοφερής πνευματικής μας κουλτούρας.

Νιώθω υπερήφανος που είμαι Έλληνας, έστω και αν ο Phillip Sherrad στο βιβλίο του Δοκίμιο για τον Νέο Ελληνισμό που κυκλοφόρησε μεταφρασμένο το 1971 από τις εκδόσεις Σύνορο, προσπάθησε να αποδείξει ότι δεν είμαι ‘Έλληνας, αλλά απλά «χριστιανός ορθόδοξος». Με άλλα λόγια, σύμφωνα με τον άγγλο ιστορικό που τον προλόγισε και ο δικός μας Χρήστος Γιανναράς, αυτό που μας συνδέει ως έθνος δεν είναι η ελληνική μας «γονιδιακή» υπόσταση, δεν είμαστε δηλαδή παιδιά του Ηρακλή, αλλά μακρινοί απόγονοι της θρησκευτικής παράδοσης του εβραίου Μωυσή.

Ναι, θα βροντοφωνάξω. Είμαι Έλληνας, Ζορμπάς στην καρδιά, έτοιμος να χορέψω το συρτάκι της ελευθερίας ή το μοναχικό ζεϊμπέκικο του Δία, να ορθώσω το ασήμαντο ανάστημά μου στο άπειρο και να ακολουθήσω την πνευματική ατραπό του Ηρακλή, που αψήφησε νόμους θεών και απελευθέρωσε τον Τιτάνα Προμηθέα. Γιατί έτσι είναι ο Έλληνας, χιλιάδες χρόνια τώρα. Αψηφά τους άτεγκτους θρησκευτικούς κανόνες που για αιώνες δεν διαφοροποιούνται, γιατί γι αυτόν είναι σημάδι αμορφωσιάς και βαρβαρότητας. Έτσι είναι o Έλληνας, γιατί ποτέ του δεν ήταν ειδωλολάτρης, όπως ποτέ δεν ήταν πιστός. Άθεος στη ψυχή, χόρευε στα πανηγύρια κάτω από το μυστικό αυλό του Πάνα, ευχαριστιόνταν με τις μουρνταριές του Δία και περιγελούσε τις ζήλιες της Ήρας. Οι θεοί του μικροί, με ατέλειες, σχεδόν ανθρώπινοι, για να μπορεί μερικές φορές να τους φθάνει αλλά και να τους ξεπερνά. Γιατί δε γουστάρει, έναν απόλυτο αφέντη θεό, σε μια απόκοσμη και σχιζοφρενική θρησκεία που διδάσκει την άπειρη αγάπη μέσα στη δαντική όμως κόλαση της αιώνιας τιμωρίας.

......